Sanktuarium Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny w Dziekanowicach
Z pierwszego istniejącego dokumentu historycznego, jakim jest dokument fundacyjny dla klasztoru OO. Cystersów w Mogile, wynika, że już w roku 1226 istniała w Dziekanowicach zorganizowana parafia. Potwierdza to także istniejący do dziś zabytkowy kościółek pw. Św. Mikołaja i Św. Marii Magdaleny, będący jedną z najstarszych budowli sakralnych Polski Południowej. Ks. Ignacy Polkowski, opierając się na najstarszej informacji o kościele, oznaczył na mapie diecezji jego powstanie przed r.1226.
Prawdopodobnie został zbudowany w latach 1150 - 1190, a ufundowany przez Kazimierza II Sprawiedliwego.
Istniejące po dziś dzień wysokiej wartości prezbiterium, oryginalne, w stylu czysto romańskim, jest naocznym dowodem i pomnikiem starożytności parafii. O kościele murowanym w Dziekanowicach wspomina też Jan Długosz w swoim Liber beneficiorum. Świątynia ta była dwukrotnie rozbudowywana.
Wschodnia jego część o wymiarach 2,5 x 2,5 m, wykonana z kamienia ciosanego obecnie stanowiąca jak gdyby "przybudówkę" (w dzisiejszym prezbiterium), jest najstarszą częścią i stanowiła zaczątek kościoła w dzisiejszej jego postaci. Dzisiejsze prezbiterium było niegdyś nawą kościoła. Ze względu na styl romański w jakim jest zbudowane, mogło powstać w okresie pomiędzy XI a XII wiekiem. Obecna nawa główna powstała w wyniku rozbudowy kościoła w wieku XVII i XVIII. Zakrystia zaś jest nowszego pochodzenia. Wieku najstarszej części kościoła na podstawie dostępnych nam dziś materiałów nie sposób jest określić jednoznacznie, mógł to być nawet wiek X.
Prowadzone w 1957 roku badania warstwowe wewnętrznych ścian kościoła doprowadziły do rewelacyjnego odkrycia, odsłaniając fragmenty starych romańskich polichromii, datowanych przez historyków sztuki na koniec XII w. Późniejsze, bardzo żmudne badania konserwatorskie prowadzone w latach sześćdziesiątych przez zespół prof. J. Dutkiewicza z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz analizy porównawcze z podobnymi malowidłami odkrytymi na terenie Europy, wykazały, że pochodzenie tych malowideł należy datować na 2-gą połowę XII stulecia.
Treścią odkrytych malowideł były sceny z Nowego Testamentu: Zwiastowanie, Narodzenie Jezusa, Pokłon Trzech Króli, oraz sceny z dzieciństwa Chrystusa. Niestety, na skutek przebudowy sklepienia w 1914 roku i prac zabezpieczających w 1926 roku z malowidła sufitowego pozostały tylko znikome fragmenty, które najprawdopodobniej przedstawiają Chrystusa Pantokratora. Wszystkie te malowidła musiały być piękne, skoro jeszcze w zapiskach z wizytacji biskupiej w 1665 roku znajduje się wzmianka o tym, że "ściany kościoła, a nawet przedsionek dekorowane są pięknymi i starożytnymi obrazami i malowidłami". Podobne malowidła z tego okresu znaleziono w Polsce po wojnie jeszcze w Tumie, Czerwińsku i Siewierzu.
Pierwsza znana nam drukowana wzmianka o parafii w Dziekanowicach pochodzi z Kalendarza Krakowskiego biblioteki kapitulnej krakowskiej, spisanego w 1253 roku, a zawierającego wcześniejsze wiadomości.
Kościółek był dwukrotnie rozbudowywany. Prawdopodobnie w czasie rozbudowy kościoła i ozdabiania go, trafił do Dziekanowic Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, który od początku otoczony został niezwykłą czcią wiernych.
W 1645 r. w miejsce zniszczałego kościoła drewnianego zaczęto wznosić nowy, zachowując z poprzedniego kamienną romańską część jako prezbiterium. Świątynię konsekrował 27 września 1649 r. sufragan krakowski Wojciech Lipnicki, jeszcze bez ołtarzy, których trzy zastanie po sześciu latach wizytator. Z powizytacyjnej relacji sufragana Michała Kunickiego z r.1730 wynika, że w parafii Dziekanowice umieszczony w bocznym ołtarzu wizerunek Maryjny przybrany był w srebrną sukienkę.
W 1943 roku odnowiono główny ołtarz kościoła i tu uroczyście przeniesiono "Cudowny Obraz Matki Boskiej z bocznego ołtarza" (Kronika Parafialna).
W 1943 roku Stolica Apostolska reskryptem Kongregacji Rytów z dniem 15 września 1943 (r, L.3291) nadała Słynącemu Łaskami Wizerunkowi Matki Bożej tytuł Macierzyństwa N.M.P. i pozwoliła obchodzić główną uroczystość odpustową 11 października, lub w najbliższą niedzielę po tym dniu.
W 1949 r. rozpoczęto przygotowania do budowy nowego kościoła, który ostatecznie zbudowano w latach 1960-66, jako wotum za Tysiąclecie Chrztu Polski. Od początku nowy kościół wznoszono pod wezwaniem Macierzyństwa N.M.P. Nową świątynię przy ogromnym zaangażowaniu Parafian wybudował śp. Ks. Stefan Muniak, po wyjściu z komunistycznego więzienia, gdzie odbył połowę zasądzonej kary (tj. 3,5 roku) za to, że spowiadał i udzielił Sakramentu Małżeństwa przywódcy Oddziału Zbrojnego, nazywanego wówczas przez komunistów bandą. 1 września 1998 roku - w 9 lat po śmierci wspaniałego kapłana, Sąd orzekł nieważność tamtego wyroku.
24 września 1966 roku ówczesny Metropolita Krakowski, abp. Karol Wojtyła uroczyście poświęcił nowo wybudowaną świątynię. Przeniesiono tu uroczyście Słynący Łaskami Wizerunek Matki Bożej Dziekanowskiej.
W 1991 roku wybudowano nowy ołtarz dla Cudownego Obrazu na bocznej ścianie kościoła. W roku Maryjnym 8.12.1987 r, po rekolekcjach Kopia Obrazu Matki Bożej Dziekanowskiej rozpoczęła nawiedzać rodziny w parafii. Ojciec Święty w czasie swojej Pielgrzymki do Ojczyzny, 13 sierpnia 1991 r. w Kaplicy Kurii Metropolitalnej poświęcił Korony, którymi Jego Eminencja Ks. Kard. Franciszek Macharski w obecności biskupów, duchowieństwa i wiernych UKORONOWAŁ uroczyście OBRAZ MATKI BOŻEJ DZIEKANOWSKIEJ w niedzielę - 29 września 1991 roku.
Zabytkowy kościół Św. Mikołaja i Św. Marii Magdaleny stoi obok naszego sanktuarium. Stoi i niestety niszczeje na naszych oczach. Parafia mając wiele kłopotów z obecną świątynią, jeszcze nie urządzoną do końca i niekonsekrowaną, wymagającą jeszcze ogromnych nakładów finansowych, nie jest w stanie zadbać o niszczejący wielkiej klasy zabytek. Władze gromadzkie też nie mają na to pieniędzy. Przed kilku laty, Wydział Konserwacji Zabytków w Krakowie wymienił pokrycie dachu, który już niestety cieknie. Kościółek wymaga gruntownej renowacji zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Niestety nie ma jak na razie sponsora, któryby wspomógł te prace, a Parafię mającą wiele wydatków i zmuszoną do ciągłych remontów używanego dziś kościoła i do jego wyposażenia, nie stać na skuteczną troskę o zabytek.
Tekst i zdjęcia:
ks. Jan Cendrzak
Strony Sanktuarium:
