Bazylika Mniejszesza Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
- Sanktuarium Matki Bożej Uśmiechniętej
Pszów istnieje już od połowy XIII wieku jako osada. Tradycja podaje o zbudowaniu
pierwszego kościoła na końcu wsi pod wezwaniem Św. Krzyża, a następnie kościoła
parafialnego pw.Wszystkich Świętych w latach 1265-1293, najpierw drewnianego
a potem już murowanego. Oblicze osady zmieniało się pod względem
ludnościowym na skutek odkrycia pokładów węgla w roku 1840
i założenia szybu "Anna", który przekształcono w kopalnię istniejącą do chwili obecnej.
Parafia pszowska przeżywała liczne wstrząsy. W XV wieku oddziaływałyna nią wojny husyckie. Na przełomie XVI i XVII wieku kościół parafialny
przez 60 lat był we władaniu protestantów, ale ludność pozostała wierną
katolicyzmowi, co poświadczyły dokument z 1719r., kiedy to do parafii
należało 2 000 katolików, a nie było ani jednego protestanta.
Choć Pszów dostał się pod wpływ Austrii, potem Prus, co roku z tej parafiiudawała się tradycyjna pielgrzymka do sanktuarium Matki Boskiej w Częstochowie.
Jedna z tych pielgrzymek przyczyniła się do narodzin kultu Matki Boskiej w Pszowie.
Zakupiony w 1722 roku obraz Matki Boskiej Częstochowskiej przemalował artysta
malarz z Wodzisławia Śląskiego Fryderyk Sedlecky, nadając mu, jak sam mówił,
"polską karnację". Zniknęły charakterystyczne rysy Madonny Częstochowskiej,
a znamienny układ twarzy przyczynił się do nadania obrazowi nazwy "Matki Boskiej Uśmiechniętej".
Do obrazu tego zaczęły napływać ogromne tłumy pielgrzymówbz całego Śląskai Północnych Moraw. Tu dokonywały się nadzwyczajne uzdrowienia, tu
otrzymywali ludzie wyjątkowe łaski. bKomisja Biskupia z Wrocławia po
stwierdzeniu tych faktów w latach 1730-32 zarządziła koronację Obrazu w 1732 roku.
Korony wykonał złotnik Bernard Like z Raciborza, a nałożył na obraz 4 lipca 1732r.
opat cystersów z Rud Raciborskich.
Ponieważ nieduży pod względem objętości kościół pw.Wszystkich Świętychnie mógł pomieścić pielgrzymów, 1743 r. rozpoczęto budowę, a w roku 1747
ukończono obecną świątynię, której nadano tytuł Narodzenia Najświętszej Maryi
Panny.
Obraz Matki Bożej Pszowskiej umieszczono w głównym ołtarzu. Papież Pius VI udzielił odpustu zupełnego wszystkim odwiedzającym Sanktuarium Maryjne w Pszowie. W 1801 r. przy ołtarzu znajdowało się 156 wotów, a wśród nich rzeźby wyobrażające oczy, ręce, nogi (potwierdzające uzdrowienia), jak też dary dziękczynne: obrączki, monety cesarskie, insygnia książęce i biskupie. Znaczna część tych wotów została skonfiskowana przez władze państwowe w roku 1809.
Po kasacie klasztoru w Rudach Raciborskich ostatni opat cysterski złożył przed Matką Bożą złoty krzyż opacki ozdobiony szmaragdami i wieńcem brylantów, a także kosztowny pierścień prałacki. Dar opata zapoczątkował serię wotów. Przez cały wiek XIX nie ustawał napływ pielgrzymów. Na główny odpust Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przybywało średnio od 7 000 do 25 000 pielgrzymów. Dla nich wybudowano w 1855 roku stacje Drogi Krzyżowej na placu kościelnym, a w latach 1915 - 1929 zbudowano kalwarię z 14 kaplicami w lesie odległym o 2 km od kościoła.
W okresie okupacji w latach 1939 - 1945 zakazano wszelkich pielgrzymek, a także kazań w języku polskim. Na odpust Narodzenia NMP w 1945 roku przybyło do sanktuarium 50 000 pielgrzymów, by złożyć podziękowanie za wszystkie, niezwykłe łaski, jakich doznali czciciele Matki Bożej podczas wojny.
W 1968 roku odwiedził sanktuarium ks. kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież. W 1972 roku uroczyście obchodzono 250 - lecie Obrazu Matki Boskiej w Pszowie. Zebrało się około 80 000 pielgrzymów, wśród których był ks. arcybiskup Bolesław Kominek z Wrocławia, późniejszy kardynał.
Po świętokradczym rabunku złotych koron w 1976 roku nałożonona obraz nowe, poświęcone przez Papieża Jana Pawła II podczas jego pierwszej pielgrzymki do Polski. W koronacji Obrazu w dniu 9 września 1979 roku uczestniczyło 4 biskupów, 300 kapłanów i około 10 000 pielgrzymów. W 1989 roku nastąpiła ponowna kradzież koron, które wkrótce znaleziono, a sprawców kradzieży ukarano. Rekoronacji w dniu 9 września 1990 roku dokonał ks. biskup dr. Damian Zimoń w otoczeniu 2 biskupów, znacznej liczby kapłanów i licznej rzeszy pielgrzymów.
Nie ustaje kult Matki Bożej Pszowskiej. Co roku przewija się przez sanktuarium Maryjne około 100 000 pielgrzymów z dalszych okolic. W każdą środę wierni parafii biorą udział w uroczystym nabożeństwie ku czci Matki Boskiej Pszowskiej
